Bát trân ngọc thực – Ẩm thực cung đình Huế xưa và nay. Bát trân là tên chỉ 8 loại bát đĩa cực kỳ quý hiếm ngày xưa, chủ yếu xuất hiện trong cung đình. Bát báu rất hiếm vì hầu hết chúng là phần tinh túy nhất của thế giới muôn loài. Nhưng những món ăn này có thực sự bổ dưỡng hay không thì mãi sau này khoa học mới chứng minh được. Tuy nhiên, từ xa xưa, các bậc vua chúa đã coi bát ngọc là loại thuốc bổ mang lại sức khỏe và trường thọ.
Ngày nay, trong số 8 loại thực phẩm quý, chỉ có tổ yến là vẫn dễ kiếm và được phép sử dụng. 7 thứ còn lại, một số loài đã tuyệt chủng hoặc nếu còn tồn tại đều thuộc danh mục động vật quý hiếm cần được bảo vệ, bảo tồn. Bằng những nguyên liệu cao cấp mà nguồn tài nguyên phong phú của Việt Nam có thể cung cấp, để chúng ta vẫn có thể tái hiện bữa tiệc cung đình xưa như: yến sào, vây cá, chả cá, hải sâm, cua gạch, tôm hùm, sò huyết, bào ngư… cùng chúng tôi tìm hiểu tiếp nhé!
Mục Lục
Bát trân
Bát trân chính là tên gọi chung của tám món ăn quý hiếm chỉ dành cho giới quý tộc cung đình cũng như các bậc vua chúa. Xưa kia, ẩm thực cung đình khác biệt hoàn toàn so với chốn bình dân bởi hai yếu tố là quý hiếm và cầu kỳ. Và bát trân là ví dụ vô cùng điển hình cho điều này. Nhờ sự quý hiếm kết hợp với các nguyên liệu đi kèm bát trân không chỉ đặc biệt mà còn rất bổ, mang đến sự trường thọ cho vua chúa.
Trên thực tế thì bát trên không hề ổn định và có sự thay đổi theo thời gian. Tùy thuộc vào thời đại và quốc gia mà những món ăn trong bát trên lại có sự chuyển biến. Bởi vậy về cơ bản thì bát trân không hề thống nhất.
Nguồn gốc từ bát trân Trung Hoa…
Ở Trung Quốc, thời nhà Đường (618-907) đã xuất hiện bát trân. Đến đời nhà Tống (950-1275), nhà Minh (1368-1628). Thì các món ăn trong bát trân lại của sự thay đổi. Tùy nơi tùy thời, mỗi món ăn trong bát trân mỗi khác.
Nhưng nhìn chung lại, 8 món cao lương mỹ vị thường được nhắc đến trong danh sách này, Đó là: long can (gan rồng), phượng tủy (tủy phượng), báo thai (bào thai báo), lý vĩ (đuôi cá chép), hào chích (chả chim cú), tinh thần (môi đười ươi), hùng chưởng (bàn chân gấu), tô lạc thiền (ve nấu sữa béo). Bát trân hội tụ những món ăn hiếm có khó tìm. Ngay cả một số vua chúa cũng chưa có cơ hội nếm thử.
Ẩm thực cung đình Việt Nam xưa
Hơn một nghìn năm bị thống trị dưới ách đô hộ của các triều đại Trung Quốc, Việt Nam chịu không ít ảnh hưởng từ quốc gia hùng mạnh này, đặc biệt là về ẩm thực. Bát trân cũng vậy. Danh sách bát trân ở nước ta thời xưa là những món mà chỉ vua chúa mới có cơ hội dùng đến, bao gồm: nem công, chả phượng, da tê ngưu, bàn tay gấu, gân nai, môi đười ươi, chân voi, yến sào. Tuy nhiên, việc thống nhất các món ăn trong danh sách này gặp nhiều khó khăn vì hầu hết các tư liệu đã bị thất truyền, nên cũng không thể tránh khỏi mỗi nơi mỗi vùng sẽ có một bát trân khác nhau.
Còn 2 trong 8 món này còn được giữ lại
Ngày nay, nhiều món ăn trong bát trân ngọc thực đã được thay thế bằng những thực phẩm khác dễ tìm hơn. Một phần vì chúng bị thất truyền theo thời gian, phần vì Luật pháp Việt Nam bắt đầu cấm săn bắn động vật hoang dã quý hiếm từ năm 1999. Chính vì vậy mà chỉ có 2 trong 8 món quyền quý này còn được giữ lại là yến sào và gân nai, 6 món còn lại đã được thay thế bởi bào ngư, vi cá, hải sâm, bong bóng cá tươi, sò điệp, gan ngỗng.
Bát trân có bổ dưỡng?
Với sự can thiệp của khoa học, thành thần dinh dưỡng trong bát trân ngày nay. Không còn là suy đoán của nhiều người nữa. Cụ thể, yến sào chứa khoảng 55% protein không béo. Và 18 loại axit amin cực kỳ quan trọng đối với sức khỏe cơ thể. Trong đó có thể kể đến một số axit amin có hàm lượng rất cao. Như aspartic acid (4,69%), proline (5,27%) và một số axit amin không thể thay thế như cystein, phenylalamine (4,50%). Hàm lượng canxi trong tổ yến vào khoảng 503,6 – 2071,3 mg/g và hàm lượng natri khoảng 39,8 – 509,6 mg/g. Ngoài ra, yến sào còn chứa hơn 31 vi chất khác nhau cần thiết cho cơ thể.
Với thành phần dinh dưỡng cao ngất ngưởng như trên. Yến sào xứng đáng là món ăn tồn tại lâu đời nhất trong danh sách bát trân xưa và nay. Ăn yến sào đều đặn giúp giảm căng thẳng mệt mỏi, chống lão hóa. Cải thiện hệ hô hấp, giảm huyết áp. Cải thiện chức năng tim, điều hòa lưu thông máu trong cơ thể. Và làm tăng tuổi thọ con người.
Kết luận
Việt Nam là một đất nước có nguồn tài nguyên dồi dào. Chính vì vậy mà nền ẩm thực thiên nhiên của chúng ta cũng hết sức đa dạng và phong phú. Tuy nhiên, không nên khai thác tài nguyên quá mức để phục vụ cho nhu cầu ăn uống. Dẫn đến mất cân bằng sinh thái và ảnh hưởng sự phát triển kinh tế nước nhà.